کتاب شورآفرین اثر علی اکبر قربانی

علوم پولیفونی و هارمونی که بر اساس اصول علمی و فیزیک صوت بنا شده اند و زبان مشترک برای همه انواع موسیقی هستند، می توانند در جهت اعتلای هر نوعی از موسیقی به کار گرفته شوند. موسیقی ایران نیز که اساسا مونوفونیک و ملودی محور است، از این قاعده مستثنی نبوده و نوشتن آثار پیانویی با استفاده از تکنیکهای آهنگسازی غربی، علاوه بر ایجاد نگرشی نوین می تواند اجرایی متفاوت از آن را ارائه داده و مقدمات موسیقی ارکستری و استفاده از ترکیب هایی مانند ارکسترهای مجلسی یا سمفونیک را مهیا سازد. 

در همین راستا، قطعات این مجموعه با بهره گیری از فنون آهنگسازی و سیستم هارمونی کروماتیکِ مرسوم در دوره های رومانتیک و قرن بیستم ساخته شده اند و در بین آنها دو ملودی قدیمی نیز به نامهای «بهار دلکش» اثر غلامحسین درویش و «بهار من» اثر علی تجویدی، هارمونیزاسیون و برای پیانو و خواننده تنظیم شده اند. 

ناگفته نماند مباحث هارمونی موجود در کتابهای مختلف که در دانشگاهها و مراکز آموزشی تدریس میشوند، روی گام های ماژور و مینور و بر اساس اهمیت درجات تونیک و دومینانت تعریف شده اند و به کار بردن آنها بدون در نظر گرفتن تفاوت های موسیقی ایرانی و غربی نتیجه درستی نخواهد داشت. توجه به ویژگی های ساختاری موسیقی ایران و عناصر مهمی مانند ساختار تتراکوردی، ویژگی های مُدال، تغییرات در تُن های مرکزی و گرایشات طبیعی درجات در مُدهای مختلف، می تواند وجه تمایز تسلسل هارمونیِ به کار رفته در این آثار باشد. 

لازم به ذکر است که فاصله های میکروتُنالِ مرسوم در موسیقی ایرانی که با علائم سُری و کُرُن نشان داده می شوند، در این قطعات تعدیل شده و جای خود را به نت های تغییر یافته با علائم دیز یا بمُل داده اند و بدین ترتیب اجرای آنها را با هر گونه ساز یا ارکسترِ غیر ایرانی نیز ممکن می سازد. اما در قطعه «بهار دلکش» نت «سی کُرن» در بخش ملودی، به همان شکل سنتی توسط خواننده اجرا می شود. 

قطعات این مجموعه که نمونه های ارکستری آنها نیز موجود میباشد، در ابتدا با ساختار پیانویی شکل گرفته، سپس برای ارکسترهای ملی و سمفونیک نوشته و اجرا شده اند. از این رو تصمیم بر آن گرفتم تا نسخه پیانویی آنها را در اختیار علاقمندان قرار دهم. به امید آن که مورد توجه نوازندگان پیانو و هنرجویان آهنگسازی قرار گرفته و در رسیدن به الگوهای مناسب برای استفاده از اصول پولیفونی و هارمونی در موسیقی ایرانی مفید واقع شود.

علی اکبر قربانی

پائیز ۱۳۹۹