کتاب ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی اثر موسی معروفی

متن رديف هفت دستگاه امروزى با الحان دوازده مقامِ قدما اختلاف بنيادى (ماهوى) ندارد. اختلاف فقط صورى است، يعنى مربوط به طرز دسته‏‌بندى گوشه‏‌ها و نغمه‏‌ها و گسترش آن ها است.  

به دليل اينكه استاد بزرگ، مرحوم موسى‏‌خان معروفى، براى تدوين مجموعه‏‌ى رديف هفت دستگاه موسيقى ايرانى (از انتشارات وزارت فرهنگ و هنر سابق)، از روايت صلحى نيز استفاده نموده و تعداد زيادى از گوشه‏‌هاى رديف او را در رديف خود وارد كرده است، از اين رو هرجا در كشفِ رمزِ نت‏‌نگارىِ مخبرالسلطنه اشكالى ايجاد بشود مقايسه و تطبيق با رديف معروفى مشكل را حل خواهد كرد.

 از آنجا كه مخبرالسلطنه در روش نت‏‌نگارىِ خود علائم خاصى ابداع كرده است لذا جزوه‏‌ى دستور ابجدى نوشته‏‌ى مخبرالسلطنه را كه حاوى اين علائم و شرح آن ها است ضميمه‏‌ى اين كتاب منتشر كرديم تا در كشفِ علائمِ نت‏‌نگارىِ اختصاصى مخبرالسلطنه مشكلى پيش نيايد.

در حدود سال ۱۳۵۰ شمسى استاد حسن مشحون در مركز حفظ و اشاعه‏‌ى موسيقى در مورد تبديل دوازده مقام به هفت دستگاه فرمود: اين گوشه‏‌ها و رديف هفت دستگاه موسيقى فعلى ايران را شخصِ بخصوصى اختراع يا جعل نكرده، بلكه از ايام باستان به مرور ابداع شده، نسل به نسل گشته و تكامل يافته است. منتها در زمان قاجاريه، به دليل اينكه ايل قاجار ريشه‏‌ى آذرى داشته و در نتيجه‏‌ى روابط مستحكمى كه با قفقازيه وجود داشته، استادان موسيقى ايرانى تقسيم‏‌بندى الحان و نغمه‏‌هاى موجود را تحت تأثير انديشه‏‌ى آذرى به‏‌صورت هفت دستگاه (يعنى هفت مجموعه‏‌ى متجانس و هماهنگ) برقرار كردند. در اين باره استاد مشحون توضيح بيشترى ندادند و ما، بدون اظهارنظر خاصى، براى حفظ امانت، نظر آن بزرگوار را عيناً نقل كرديم به اين اميد كه مورد عنايت و بررسى پژوهشگران قرار گيرد.